XÂY DỰNG ĐẠO ĐỨC CÔNG VỤ TRONG BỐI CẢNH PHÁT TRIỂN KINH TẾ THỊ TRƯỜNG Ở VIỆT NAM HIỆN NAY

v

Đạo đức với tính cách là một hình thái ý thức xã hội là toàn bộ những quan niệm về thiện, ác, tốt, xấu, lương tâm, trách nhiệm, hạnh phúc, công bằng… và về những quy tắc đánh giá, điều chỉnh hành vi ứng xử giữa cá nhân với xã hội, giữa các nhân với cá nhân trong xã hội. Đạo đức nảy sinh do nhu cầu của đời sống trên nền tảng của hoạt động sản xuất xã hội. C.Mác và Ph.Ăngghen viết: “Chính con người, khi phát triển sự sản xuất vật chất và giao tiếp vật chất của mình đã làm biến đổi cả tư duy và sản phẩm tư duy của mình. Không phải ý thức quyết định đời sống mà chính đời sống quyết định ý thức”[5, tr.227]. Như vậy, với tính cách là một hình thái ý thức xã hội, đạo đức là sản phẩm của đời sống vật chất và những điều kiện vật chất của xã hội. Vì vậy, khi thực tiễn xã hội thay đổi thì đạo đức cũng có sự biến đổi theo, thông qua sự “lọc bỏ”, kế thừa và phát triển.

Đạo đức đức công vụ là phẩm chất cần có của người cán bộ trong thực thi công vụ. Trong quá trình thực hiện công việc của mình, người cán bộ, công chức không chỉ phải có năng lực, trình độ chuyên môn, nghiệp vụ mà còn đòi hỏi phải có đạo đức nghề nghiệp, đạo đức công vụ. Về bản chất, đạo đức công vụ bao gồm hệ thống những chuẩn mực, nguyên tắc để điều chỉnh mối quan hệ giữa đội ngũ công chức với tổ chức, công dân, thể hiện ở lương tâm và trách nhiệm vì lợi ích chung, ý thức việc cần phải làm và mong muốn được làm vì lợi ích chung đó. Nó biểu hiện ở lối sống, cách hành xử của cán bộ, công chức không chỉ trong các mối quan hệ xã hội thông thường mà còn trong phạm vi thực hiện nhiệm vụ công, như trong giải quyết công việc, xử lý các mối quan hệ, giao dịch hành chính với tổ chức, công dân, v.v.. Như vây, với tư cách là công dân, người cán bộ, công chức phải mang trong mình những nguyên tắc, chuẩn mực, giá trị đạo đức xã hội mà trong đó họ sống, hoạt động. Và với tư cách là công chức, họ phải tuân thủ những nguyên tắc, chuẩn mực quy định cách ứng xử của người công chức trong hoạt động thực thi công vụ.

Đạo đức là một yếu tố cơ bản, quan trọng hàng đầu; là gốc, nền tảng của người cán bộ cách mạng. Việc thực thi công việc được giao theo từng lĩnh vực, nghề nghiệp cụ thể, đòi hỏi người cán bộ phải có những phẩm chất đạo đức cần thiết, được xã hội chấp nhận. Khi đề cập đến đạo đức của cán bộ, đảng viên, Hồ Chí Minh thường gắn “Đức” với “Tài”, trong đó Người rất chú trọng đến “Đức”. Hồ Chí Minh Người chỉ rõ: “Cũng như sông phải có nguồn mới có nước, không có nguồn thì sông cạn. Cây phải có gốc, không có gốc thì cây héo. Người cách mạng phải có đạo đức, không có đạo đức thì dù tài giỏi mấy cũng không lãnh đạo được nhân dân”[3, tr. 253].

Hoạt động công vụ là hoạt động mang tính quyền lực nhà nước do các công chức, viên chức nhà nước tiến hành theo quy định của pháp luật nhằm thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của nhà nước, phục vụ lợi ích nhà nước và xã hội. Công việc mang tính đặc thù đòi hỏi người cán bộ phải luôn gữi vững phẩm chất đạo đức. Nếu người cán bộ thiếu lương tâm, trách nhiệm sẽ dẫn đến lạm quyền, gây tổn hại cho dân, cho nước. Hồ Chí Minh từng nói: “Những người trong các công sở đều có nhiều hoặc ít quyền hành. Nếu không giữ đúng cần, kiệm, liêm, chính thì dễ trở nên hủ bại, biến thành sâu mọt của dân” [3, tr.104]. Vì vậy, các chủ thể quản lý công chức cần xác định rằng giáo dục đạo đức công vụ cho cán bộ là một nhiệm vụ tất yếu, thường xuyên và bản thân người cán bộ phải có ý thức tự rèn luyện, trau dồi đạo đức.

Phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa là một nội dung lớn trong đường lối đổi mới của Đảng ta. Sự phát triển của kinh tế thị trường những năm qua đã tác động trực tiếp, mạnh mẽ đến mọi lĩnh vực của đời sống xã hội, trong đó, đạo đức là một trong những lĩnh vực chịu nhiều tác động nhất. Thực trạng đời sống đạo đức ở nước ta hiện nay diễn biến rất phức tạp, đan xen những nhân tố mới tích cực và những cái tiêu cực, những cái đã định hình và những cái còn đang trong quá trình hình thành.

Kinh tế thị trường đã tạo ra những điều kiện khơi dậy, phát huy tiềm năng sáng tạo của con người, thúc đẩy sự phát triển trên mọi lĩnh vực của đời sống xã hội, gạt bỏ đi những cái cũ kỹ, lạc hậu, đồng thời cổ vũ cho những gì tiến bộ, hợp quy luật phát triển. Sự phá bỏ cơ chế tập trung, quan liêu, bao cấp chính là sự đánh thức mỗi cá nhân và xã hội Việt Nam, đồng thời tạo đà cho sự hình thành những chuẩn mực đạo đức mới. Cuộc sống sôi động đã thay thế cho nhịp sống chậm chạp thời bao cấp, thúc đẩy mọi người phát huy cao độ tính tự giác, năng động sáng tạo, tránh trông chờ, ỷ lại. Cơ chế thị trường khuyến khích các cá nhân phấn đấu, tạo lập cơ chế đãi ngộ xứng đáng với sự cống hiến của mỗi cá nhân. 

Tuy nhiên, kinh tế thị trường cũng chứa đựng những yếu tố tiêu cực, những mặt trái, tiềm ẩn những nguy cơ làm biến chất đạo đức con người bất kỳ lúc nào. Thực tế cho thấy, một trong những nguyên nhân dẫn đến sự suy thoái về đạo đức là việc bị lây nhiệm lối sống thực dụng, chạy theo giá trị vật chất của một phận cán bộ, công chức. Khi chuyển từ cơ chế tập trung, quan liêu, bao cấp sang cơ chế thị trường, người ta thường đề cao giá trị vật chất, đẩy nó lên quá mức, thậm chí tôn sùng, tuyệt đối hóa nó. Hơn nữa, trong một thời gian dài chúng ta chưa thật sự xây dựng được một nền tảng đạo đức mới, do đó, khi bước vào cơ chế thị trường đầy khắc nghiệt, nhiều giá trị đạo đức trước đây tưởng sẽ bền vững thì nay đã tan vỡ hoặc bộc lộ những yếu ớt, bất lực. Nhiều người đã xa dần mục tiêu, lý tưởng mà họ từng theo đuổi và chuyển sang lối sống thực dụng. Vì theo đuổi mục đích cá nhân nên họ có những hành động thấp hèn, thậm chí là tàn nhẫn. Bên cạnh đó, công tác quản lý cán bộ, công chức còn có những hạn chế nhất định, việc kiểm tra, thanh tra, giám sát cán bộ cũng như thực thi các quy định xử phạt đối với những vi phạm của cán bộ, công chức nhìn chung kém hiệu quả. Nhiều hiện tượng tham nhũng, lợi dụng công quỹ không hề bị phát hiện, hoặc khi đã phát hiện thì tổn thất đã rất lớn, việc xử phạt lại không nghiêm minh nên tác dụng răn đe, ngăn ngừa hạn chế.

Sự phát triển của kinh tế thị trường cũng làm thay đổi cách thức quản lý, đặc biệt là quản lý lĩnh vực kinh tế, quản lý đất đai, vốn, v.v.. Nhiều hoạt động của Nhà nước được chuyển ra bên ngoài theo hình thức hợp đồng và lúc đó, Nhà nước trở thành người giám sát hoạt động hơn là người thực hiện hoạt động. Sự xuất hiện thuật ngữ bên A, bên B và đôi bên cùng có lợi đã xuất hiện, kéo theo đó là lợi ích của Nhà nước, của Nhân nhân đã bị chính công chức và bên B lợi dụng. Đồng thời, sự phát triển kinh tế thị trường gắn với quá trình hội nhập, với xu thế toàn cầu hóa và khu vực hóa cũng làm thay đổi cách thức quản lý nền hành chính. Nếu như nền hành chính truyền thống tuân thủ chặt chẽ các quy tắc, quy chế, thì nền hành chính trong xu thế hội nhập, toàn cầu hóa, khu vực hóa có phần lỏng lẻo hơn, hướng tới sự “mềm dẻo”, thích ứng với môi trường quốc tế và khu vực. Sự thay đổi trong cách thức quản lý đã tạo ra những “lỗ hổng”, những điều kiện để một số cán bộ cỏ thể luồn lách, trục lợi cá nhân.

Thực tế cho thấy, bên cạnh đại bộ phận công chức nước ta hiện nay có ý thức rèn luyện, nâng cao phẩm chất chính trị, đạo đức, lối sống, vẫn còn một bộ phận cán bộ, công chức yếu cả về năng lực và phẩm chất... Tình trạng suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, những biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong một bộ phận cán bộ, đảng viên, công chức, viên chức và tệ quan liêu, tham nhũng, lãng phí diễn biến phức tạp. Thời gian qua, nhiều vụ án liên quan đến không ít cán bộ lợi dụng chức quyền để nhận hối lộ, tham nhũng gây tổn thất tiền của Nhân dân và Nhà nước hàng trăm tỷ đồng như: vụ án ở Ta-mex-cô, vụ án Rừng Tánh Linh, PMU18, vụ tham nhũng của một số cán bộ lãnh đạo, quản lý ở tỉnh Long An, vụ án Dương Chí Dũng, Trịnh Xuân Thanh… đã gây bức xúc, làm xấu đi hình ảnh của người cán bộ, công chức trong con mắt của người dân. Hội nghị Trung ương 4 khóa XII đánh giá: “Tình trạng suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống của một bộ phận không nhỏ cán bộ, đảng viên chưa bị đẩy lùi, có mặt, có bộ phận còn diễn biến tinh vi, phức tạp hơn; tham nhũng, lãng phí, tiêu cực vẫn còn nghiêm trọng, tập trung vào số đảng viên có chức vụ trong bộ máy nhà nước” [2, tr.22].

Vấn đề đặt ra trong giáo dục đạo đức công vụ nước ta hiện nay là: Trong sự phát triển kinh tế thị trường phải giữ được những giá trị đạo đức truyền thống, hình thành các giá trị mới, xây dựng các quan hệ xã hội tốt đẹp, đảm bảo một nền hành chính công vụ trong sạch, lành mạnh. Xây dựng, thực hiện đạo đức công vụ trong giai đoạn hiện nay vô cùng quan trọng và cấp bách. Đại hội lần thứ XII của Đảng đề ra phương hướng, nhiệm vụ xây dựng, hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, trong đó chú trọng chú trọng xây dựng đội ngũ cán bộ, công chức. Đại hội nhấn mạnh việc “rà soát, sửa đổi, bổ sung chính sách đối với cán bộ, công chức theo hướng khuyến khích cán bộ, công chức nâng cao trình độ chuyên môn, nghiệp vụ, đạo đức công vụ, hoàn thành nhiệm vụ; lấy bản lĩnh chính trị, phẩm chất đạo đức, năng lực, hiệu quả thực thi nhiệm vụ để đánh giá, đề bạt, bổ nhiệm cán bộ” [1, tr.181].

Nhằm phát huy những mặt tích cực và hạn chế tác động tiêu cực của mặt trái kinh tế thị trường đến đạo đức công vụ, cần thực hiện đồng bộ một số giải pháp chủ yếu như:

Thứ nhất, kết hợp chặt chẽ giữa giáo dục đạo công vụ với hoàn thiện thể chế, phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa.

Theo quan điểm duy vật lịch sử, những biến đổi của đời sống vật chất, điều kiện sinh hoạt vật chất và những biến đổi trong ý thức con người diễn ra đồng thời, trong mối liên hệ chặt chẽ, tác động qua lại lẫn nhau. Trong đó, ý thức con người luôn bị chi phối bởi đời sống vật vật chất và điều kiện sinh hoạt vật chất của xã hội. C.Mác và Ph.Ăngghen đã khái quát: “Ý thức không bao giờ có thể là cái gì khác hơn là sự tồn tại được ý thức, và tồn tại của con người là quá trình đời sống hiện thực của con người... Không phải ý thức quyết định đời sống mà chính đời sống quyết định ý thức” [6, tr.37 -38].

Vì vậy, cùng với việc giáo dục, nâng cao đạo đức công vụ, cần hoàn thiện thể chế, phát kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa. Đại hội lần thứ XII của Đảng đã xác định đặc trưng cơ bản, cũng như phương hướng, mục tiêu phát triển nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa. Theo đó, các mục tiêu cơ bản đến năm 2020 là: “phấn đấu cơ bản hoàn thiện đồng bộ hệ thống thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa theo các tiêu chuẩn phổ biến của nền kinh tế thị trường hiện đại và hội nhập quốc tế; bảo đảm tính đồng bộ giữa thể chế kinh tế và thể chế chính trị, giữa Nhà nước và thị trường; bảo đảm sự hài hòa giữa tăng trưởng kinh tế với phát triển văn hóa, phát triển con người, thực hiện tiến bộ, công bằng xã hội,…” [1, tr.104].

Thứ hai, đổi mới công tác giáo dục chính trị, tư tưởng, tiếp tục đẩy mạnh “học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh”.

Do vị trí công việc của người cán bộ, công chức, hoạt động của họ không những được điều chỉnh bởi những quy tắc đạo đức, mà còn chịu sự định hướng của chính trị. Các học thuyết chính trị là sự phản ánh về mặt tư tưởng, lý luận những mục đích chung, cơ bản của một giai cấp nhất định. Mục đích này tạo thành định hướng giá trị, lý tưởng sống của con người thuộc một giai cấp, một xã hội nhất định. Những giá trị, lý tưởng sống được hình thành trong đời sống chính trị có ý nghĩa quan trọng đối với hoạt động tự giác của con người. Đạo đức của cán bộ, công chức thể hiện qua phẩm chất chính trị của họ, thể hiện ở mức độ nhận thức, ý thức chấp hành và sự vận dụng đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách và pháp luật của Nhà nước vào công việc và đời sống. Vì vậy, muốn nâng cao đạo đức công vụ, cần tăng cường giáo dục chính trị, tư tưởng, làm cho cán bộ, công chức có được những nhận thức sâu sắc về chủ nghĩa Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, quan điểm, chủ trương, đường lối của Đảng và chính sách, pháp luật của Nhà nước. Trong giai đoạn hiện nay cần thực hiện nghiêm túc, có hiệu quả việc “học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh”. Nghị quyết Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII của Đảng đã xác định sáu nhiệm vụ trọng tâm trong nhiệm kỳ, trong đó nhiệm vụ đầu tiên là: “Tăng cường xây dựng, chỉnh đốn Đảng, ngăn chặn, đẩy lùi sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ” và nhấn mạnh, trong những năm tới phải đẩy mạnh hơn nữa công tác xây dựng Đảng, trọng tâm là kiên quyết, kiên trì tiếp tục thực hiện Nghị quyết Trung ương 4 (khóa XI) “Một số vấn đề cấp bách về xây dựng Đảng hiện nay”. Đồng thời, toàn Đảng phải cụ thể hóa và thực hiện có hiệu quả Chỉ thị số 05-CT/TW ngày 15-5-2016 của Bộ chính trị về “Đẩy mạnh học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh”. Đây là những nội dung quan trọng cần thực hiện đồng bộ, toàn diện, có hiệu quả với trọng tâm là đấu tranh ngăn chặn, đẩy lùi sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, biểu hiện “tự diễn biễn”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ để Đảng, Nhà nước ta thật sự trong sạch, vững mạnh, liêm chính, kiến tạo, hành động.

Thứ ba, xây dựng, thực thi các quy định pháp luật bảo đảm cho các chuẩn mực đạo đức được thực thi trong công vụ.

Hoạt động của cán bộ, công chức không những chịu sự điều chỉnh của những chuẩn mực đạo đức mà còn chịu sự ràng buộc bởi những quy định của pháp luật đối với chính họ và công việc mà họ đảm nhận. Những quy phạm pháp luật là những quy tắc ứng xử mang tính bắt buộc chung do các cơ quan nhà nước có thẩm quyền đặt ra hoặc thừa nhận để điều chỉnh các quan hệ xã hội với mục đích xây dựng xã hội ổn định và trật tự. Trong hoạt động công vụ, những quy định pháp luật xác định những giới hạn hành vi của cán bộ, công chức, xác lập chế độ và mức độ xử phạt đối với những hành vi vượt ra ngoài giới hạn cho phép. Bằng việc đưa ra những quy định mang tính bắt buộc, pháp luật điều chỉnh hành vi con người một cách cưỡng chế. Pháp luật khẳng định chuẩn mực của hành vi con người, biến nó thành yêu cầu nội tại đối với các cá nhân, thành thói quen, do đó, thành chuẩn mực đạo đức. Đồng thời, hệ thống quy định pháp luật chặt chẽ sẽ góp phần “vít kín các lỗ thủng” trong hoạt động quản lý hiện nay. Vì vậy, cần thiết lập một hệ thống các quy định pháp luật bảo đảm cho các chuẩn mực đạo đức được thực thi trong hoạt động của cán bộ, công chức. Nhà nước cần sớm xây dựng, ban hành luật liên quan đến đạo đức công vụ, quy định giá trị cốt lõi của nền công vụ, các chuẩn mực của cán bộ, công chức; xây dựng quy chế công vụ, đạo đức công chức thông qua hệ thống pháp luật thưởng phạt nghiêm minh.

Thứ tư, kết hợp chặt chẽ giữa giáo dục đạo đức công vụ với đẩy mạnh cải cách hành chính và tăng cường kiểm tra, giám sát hoạt động thực thi công vụ của cán bộ, công chức.

Cải cách hành chính nhà nước gắn với cải cách tổ chức bộ máy hành chính, xây dựng đội ngũ cán bộ, công chức có năng lực, có tính chuyên nghiệp cao, có bản lĩnh chính trị, đạo đức tốt, tận tụy phục vụ Nhân dân. Đồng thời, giáo dục, nâng cao đạo đức công vụ liên quan đến cải cách hành chính, nâng cao hiệu quả cải cách hành chính theo hướng xây dựng một nền hành chính hiện đại, năng động, phục vụ người dân. Do đó, cần tiếp tục cải cách thể chế, thủ tục hành chính, thường xuyên rà soát các quy định về thủ tục hành chính, bổ sung các quy định mới, đồng thời loại bỏ những quy định không còn phù hợp, những thủ tục rườm rà, chồng chéo, gây phiền hà cho dân, đặc biệt là những quy định thiếu tính chặt chẽ, tạo kẽ hở để một số cán bộ, công chức có thể lợi dụng trục lợi cá nhân.

Bên cạnh cải cách thể chế, thủ tục hành chính, cần tăng cường và phát huy hiệu quả công tác kiểm tra, thanh tra, giám sát hoạt động thực thi công vụ của cán bộ, công chức; kịp thời biểu dương, khen thưởng đối với gương “người tốt, việc tốt”, đồng thời, xử lý nghiêm minh những cán bộ, công chức có hành vi vi phạm đạo đức, lối sống. Trong hoạt động công vụ, cần tiếp tục khai thông thông tin để người dân được biết một cách công khai nội dung công việc, cách làm và hiệu quả hoạt động của cán bộ, công chức cũng như của cơ quan nhà nước. Cần xây dựng và thực hiện chế độ báo cáo về các hoạt động của cán bộ, công chức trước các cơ quan nhà nước và người dân; đưa ra những cam kết về thái độ, hành vi ứng xử, tinh thần phục vụ người dân của cán bộ, công chức.

Thứ năm, tăng cường giáo dục, bồi dưỡng phẩm chất và năng lực cho cán bộ, công chức, đồng thời phát huy tính tích cực, tự giác của đội ngũ cán bộ, công chức trong việc nâng cao đạo đức công vụ.

 Để hạn chế những tác động tiêu cực của mặt trái kinh tế thị trường đến đạo đức của cán bộ, công chức cần tăng cường giáo dục, bồi dưỡng phẩm chất, năng lực, tạo dựng cho của cán bộ, công chức một nền tảng đạo đức vững chắc. Nền tảng này cần phải được xây dựng dựa trên những tiêu chí đánh giá phẩm chất của công chức mang tính truyền thống như: trung thực, thẳng thắn, trách nhiệm, cần, kiệm, liêm, chính, chí công, vô tư, v.v.. Do đó, tuyên truyền, giáo dục, kịp thời động viên, khích lệ cán bộ, công chức tiên phong, gương mẫu thực hiện nhiệm vụ được giao, có chính sách đãi ngộ hợp lý, tương xứng với những đóng góp của cán bộ, đồng thời, đấu tranh ngăn chặn tư tưởng tham ô, tham nhũng, hách dịch, cửa quyền... là việc làm cần thiết, thường xuyên và cấp bách hiện nay.

Quá trình giáo dục tất yếu phải gắn với quá trình tự giáo dục. Vì vậy, mỗi cán bộ, công chức phải có ý thức tự bồi dưỡng, rèn luyện chuyên môn nghiệp vụ, phẩm chất đạo đức, giữ gìn lối sống giản dị, trong sạch, đề cao tinh thần trách nhiệm trong công việc, tôn trọng và tận tụy phục vụ Nhân dân. Trong thực hành đạo đức công vụ, mỗi cán bộ, công chức cần tự đấu tranh với chính bản thân mình, với những cám dỗ về vật chất, với các nhu cầu bản năng; giải quyết đúng mối quan hệ giữa đi tìm hạnh phúc các nhân với dấn thân cho hạnh phúc của cộng đồng, giai cấp, dân tộc, nhân loại. Đấu tranh với bản thân đòi hỏi cán bộ, công chức phải nêu cao tinh thần tự phê bình, ý thức tự phê phán và sửa lỗi để tiến bộ, thường xuyên tu dưỡng đạo đức, phòng ngừa tha hóa nhân cách, tích cực hành động vì các giá trị công bằng, liêm chính và hạnh phúc của Nhân dân.

Như vậy, cải cách nền hành chính nhà nước gắn với việc xây dựng đội ngũ cán bộ, công chức “hồng thắm, chuyên sâu”, không những vững vàng về chuyên môn nghiệp vụ mà còn có bản lĩnh chính trị, phẩm chất đạo đức tốt. Tuy nhiên, với sự phát triển và tác động đa chiều của kinh tế thị trường, đạo đức của cán bộ, công chức đã và đang có những biến đổi mạnh mẽ, sâu sắc. Để phát huy những mặt tích cực và hạn chế những tác động tiêu cực của mặt trái kinh tế thị trường đến đạo đức công vụ cần đổi mới công tác cán bộ ở các cấp, các ngành; tăng cường giáo dục đạo đức công vụ cho đội ngũ cán bộ, công chức từ Trung ương đến địa phương1

Tài liệu tham khảo

 [1] Đảng Cộng sản Việt Nam (2016), Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII, Văn phòng Trung ương Đảng, Hà Nội.

[2] Đảng Cộng sản Việt Nam (2017), Văn kiện Hội nghị lần thứ tư Ban Chấp hành Trung ương khóa XII, Văn phòng Trung ương Đảng, Hà Nội.

[3] Hồ Chí Minh (1995), Toàn tập, t.5. Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội.

[4] Hồ Chí Minh (2000), Toàn tập, t.5, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội.

[5] C.Mác, Ph.Ăngghen (1980), Tuyển tập, t.1, Nxb Sự thật, Hà Nội.

[6] C.Mác và Ph.Ăngghen (1995). Toàn tập, t. 3. Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội.

Đạo đức với tính cách là một hình thái ý thức xã hội là toàn bộ những quan niệm về thiện, ác, tốt, xấu, lương tâm, trách nhiệm, hạnh phúc, công bằng… và về những quy tắc đánh giá, điều chỉnh hành vi ứng xử giữa cá nhân với xã hội, giữa các nhân với cá nhân trong xã hội. Đạo đức nảy sinh do nhu cầu của đời sống trên nền tảng của hoạt động sản xuất xã hội. C.Mác và Ph.Ăngghen viết: “Chính con người, khi phát triển sự sản xuất vật chất và giao tiếp vật chất của mình đã làm biến đổi cả tư duy và sản phẩm tư duy của mình. Không phải ý thức quyết định đời sống mà chính đời sống quyết định ý thức”[5, tr.227]. Như vậy, với tính cách là một hình thái ý thức xã hội, đạo đức là sản phẩm của đời sống vật chất và những điều kiện vật chất của xã hội. Vì vậy, khi thực tiễn xã hội thay đổi thì đạo đức cũng có sự biến đổi theo, thông qua sự “lọc bỏ”, kế thừa và phát triển.

Đạo đức đức công vụ là phẩm chất cần có của người cán bộ trong thực thi công vụ. Trong quá trình thực hiện công việc của mình, người cán bộ, công chức không chỉ phải có năng lực, trình độ chuyên môn, nghiệp vụ mà còn đòi hỏi phải có đạo đức nghề nghiệp, đạo đức công vụ. Về bản chất, đạo đức công vụ bao gồm hệ thống những chuẩn mực, nguyên tắc để điều chỉnh mối quan hệ giữa đội ngũ công chức với tổ chức, công dân, thể hiện ở lương tâm và trách nhiệm vì lợi ích chung, ý thức việc cần phải làm và mong muốn được làm vì lợi ích chung đó. Nó biểu hiện ở lối sống, cách hành xử của cán bộ, công chức không chỉ trong các mối quan hệ xã hội thông thường mà còn trong phạm vi thực hiện nhiệm vụ công, như trong giải quyết công việc, xử lý các mối quan hệ, giao dịch hành chính với tổ chức, công dân, v.v.. Như vây, với tư cách là công dân, người cán bộ, công chức phải mang trong mình những nguyên tắc, chuẩn mực, giá trị đạo đức xã hội mà trong đó họ sống, hoạt động. Và với tư cách là công chức, họ phải tuân thủ những nguyên tắc, chuẩn mực quy định cách ứng xử của người công chức trong hoạt động thực thi công vụ.

Đạo đức là một yếu tố cơ bản, quan trọng hàng đầu; là gốc, nền tảng của người cán bộ cách mạng. Việc thực thi công việc được giao theo từng lĩnh vực, nghề nghiệp cụ thể, đòi hỏi người cán bộ phải có những phẩm chất đạo đức cần thiết, được xã hội chấp nhận. Khi đề cập đến đạo đức của cán bộ, đảng viên, Hồ Chí Minh thường gắn “Đức” với “Tài”, trong đó Người rất chú trọng đến “Đức”. Hồ Chí Minh Người chỉ rõ: “Cũng như sông phải có nguồn mới có nước, không có nguồn thì sông cạn. Cây phải có gốc, không có gốc thì cây héo. Người cách mạng phải có đạo đức, không có đạo đức thì dù tài giỏi mấy cũng không lãnh đạo được nhân dân”[3, tr. 253].

Hoạt động công vụ là hoạt động mang tính quyền lực nhà nước do các công chức, viên chức nhà nước tiến hành theo quy định của pháp luật nhằm thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của nhà nước, phục vụ lợi ích nhà nước và xã hội. Công việc mang tính đặc thù đòi hỏi người cán bộ phải luôn gữi vững phẩm chất đạo đức. Nếu người cán bộ thiếu lương tâm, trách nhiệm sẽ dẫn đến lạm quyền, gây tổn hại cho dân, cho nước. Hồ Chí Minh từng nói: “Những người trong các công sở đều có nhiều hoặc ít quyền hành. Nếu không giữ đúng cần, kiệm, liêm, chính thì dễ trở nên hủ bại, biến thành sâu mọt của dân” [3, tr.104]. Vì vậy, các chủ thể quản lý công chức cần xác định rằng giáo dục đạo đức công vụ cho cán bộ là một nhiệm vụ tất yếu, thường xuyên và bản thân người cán bộ phải có ý thức tự rèn luyện, trau dồi đạo đức.

Phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa là một nội dung lớn trong đường lối đổi mới của Đảng ta. Sự phát triển của kinh tế thị trường những năm qua đã tác động trực tiếp, mạnh mẽ đến mọi lĩnh vực của đời sống xã hội, trong đó, đạo đức là một trong những lĩnh vực chịu nhiều tác động nhất. Thực trạng đời sống đạo đức ở nước ta hiện nay diễn biến rất phức tạp, đan xen những nhân tố mới tích cực và những cái tiêu cực, những cái đã định hình và những cái còn đang trong quá trình hình thành.

Kinh tế thị trường đã tạo ra những điều kiện khơi dậy, phát huy tiềm năng sáng tạo của con người, thúc đẩy sự phát triển trên mọi lĩnh vực của đời sống xã hội, gạt bỏ đi những cái cũ kỹ, lạc hậu, đồng thời cổ vũ cho những gì tiến bộ, hợp quy luật phát triển. Sự phá bỏ cơ chế tập trung, quan liêu, bao cấp chính là sự đánh thức mỗi cá nhân và xã hội Việt Nam, đồng thời tạo đà cho sự hình thành những chuẩn mực đạo đức mới. Cuộc sống sôi động đã thay thế cho nhịp sống chậm chạp thời bao cấp, thúc đẩy mọi người phát huy cao độ tính tự giác, năng động sáng tạo, tránh trông chờ, ỷ lại. Cơ chế thị trường khuyến khích các cá nhân phấn đấu, tạo lập cơ chế đãi ngộ xứng đáng với sự cống hiến của mỗi cá nhân. 

Tuy nhiên, kinh tế thị trường cũng chứa đựng những yếu tố tiêu cực, những mặt trái, tiềm ẩn những nguy cơ làm biến chất đạo đức con người bất kỳ lúc nào. Thực tế cho thấy, một trong những nguyên nhân dẫn đến sự suy thoái về đạo đức là việc bị lây nhiệm lối sống thực dụng, chạy theo giá trị vật chất của một phận cán bộ, công chức. Khi chuyển từ cơ chế tập trung, quan liêu, bao cấp sang cơ chế thị trường, người ta thường đề cao giá trị vật chất, đẩy nó lên quá mức, thậm chí tôn sùng, tuyệt đối hóa nó. Hơn nữa, trong một thời gian dài chúng ta chưa thật sự xây dựng được một nền tảng đạo đức mới, do đó, khi bước vào cơ chế thị trường đầy khắc nghiệt, nhiều giá trị đạo đức trước đây tưởng sẽ bền vững thì nay đã tan vỡ hoặc bộc lộ những yếu ớt, bất lực. Nhiều người đã xa dần mục tiêu, lý tưởng mà họ từng theo đuổi và chuyển sang lối sống thực dụng. Vì theo đuổi mục đích cá nhân nên họ có những hành động thấp hèn, thậm chí là tàn nhẫn. Bên cạnh đó, công tác quản lý cán bộ, công chức còn có những hạn chế nhất định, việc kiểm tra, thanh tra, giám sát cán bộ cũng như thực thi các quy định xử phạt đối với những vi phạm của cán bộ, công chức nhìn chung kém hiệu quả. Nhiều hiện tượng tham nhũng, lợi dụng công quỹ không hề bị phát hiện, hoặc khi đã phát hiện thì tổn thất đã rất lớn, việc xử phạt lại không nghiêm minh nên tác dụng răn đe, ngăn ngừa hạn chế.

Sự phát triển của kinh tế thị trường cũng làm thay đổi cách thức quản lý, đặc biệt là quản lý lĩnh vực kinh tế, quản lý đất đai, vốn, v.v.. Nhiều hoạt động của Nhà nước được chuyển ra bên ngoài theo hình thức hợp đồng và lúc đó, Nhà nước trở thành người giám sát hoạt động hơn là người thực hiện hoạt động. Sự xuất hiện thuật ngữ bên A, bên B và đôi bên cùng có lợi đã xuất hiện, kéo theo đó là lợi ích của Nhà nước, của Nhân nhân đã bị chính công chức và bên B lợi dụng. Đồng thời, sự phát triển kinh tế thị trường gắn với quá trình hội nhập, với xu thế toàn cầu hóa và khu vực hóa cũng làm thay đổi cách thức quản lý nền hành chính. Nếu như nền hành chính truyền thống tuân thủ chặt chẽ các quy tắc, quy chế, thì nền hành chính trong xu thế hội nhập, toàn cầu hóa, khu vực hóa có phần lỏng lẻo hơn, hướng tới sự “mềm dẻo”, thích ứng với môi trường quốc tế và khu vực. Sự thay đổi trong cách thức quản lý đã tạo ra những “lỗ hổng”, những điều kiện để một số cán bộ cỏ thể luồn lách, trục lợi cá nhân.

Thực tế cho thấy, bên cạnh đại bộ phận công chức nước ta hiện nay có ý thức rèn luyện, nâng cao phẩm chất chính trị, đạo đức, lối sống, vẫn còn một bộ phận cán bộ, công chức yếu cả về năng lực và phẩm chất... Tình trạng suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, những biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong một bộ phận cán bộ, đảng viên, công chức, viên chức và tệ quan liêu, tham nhũng, lãng phí diễn biến phức tạp. Thời gian qua, nhiều vụ án liên quan đến không ít cán bộ lợi dụng chức quyền để nhận hối lộ, tham nhũng gây tổn thất tiền của Nhân dân và Nhà nước hàng trăm tỷ đồng như: vụ án ở Ta-mex-cô, vụ án Rừng Tánh Linh, PMU18, vụ tham nhũng của một số cán bộ lãnh đạo, quản lý ở tỉnh Long An, vụ án Dương Chí Dũng, Trịnh Xuân Thanh… đã gây bức xúc, làm xấu đi hình ảnh của người cán bộ, công chức trong con mắt của người dân. Hội nghị Trung ương 4 khóa XII đánh giá: “Tình trạng suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống của một bộ phận không nhỏ cán bộ, đảng viên chưa bị đẩy lùi, có mặt, có bộ phận còn diễn biến tinh vi, phức tạp hơn; tham nhũng, lãng phí, tiêu cực vẫn còn nghiêm trọng, tập trung vào số đảng viên có chức vụ trong bộ máy nhà nước” [2, tr.22].

Vấn đề đặt ra trong giáo dục đạo đức công vụ nước ta hiện nay là: Trong sự phát triển kinh tế thị trường phải giữ được những giá trị đạo đức truyền thống, hình thành các giá trị mới, xây dựng các quan hệ xã hội tốt đẹp, đảm bảo một nền hành chính công vụ trong sạch, lành mạnh. Xây dựng, thực hiện đạo đức công vụ trong giai đoạn hiện nay vô cùng quan trọng và cấp bách. Đại hội lần thứ XII của Đảng đề ra phương hướng, nhiệm vụ xây dựng, hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, trong đó chú trọng chú trọng xây dựng đội ngũ cán bộ, công chức. Đại hội nhấn mạnh việc “rà soát, sửa đổi, bổ sung chính sách đối với cán bộ, công chức theo hướng khuyến khích cán bộ, công chức nâng cao trình độ chuyên môn, nghiệp vụ, đạo đức công vụ, hoàn thành nhiệm vụ; lấy bản lĩnh chính trị, phẩm chất đạo đức, năng lực, hiệu quả thực thi nhiệm vụ để đánh giá, đề bạt, bổ nhiệm cán bộ” [1, tr.181].

Nhằm phát huy những mặt tích cực và hạn chế tác động tiêu cực của mặt trái kinh tế thị trường đến đạo đức công vụ, cần thực hiện đồng bộ một số giải pháp chủ yếu như:

Thứ nhất, kết hợp chặt chẽ giữa giáo dục đạo công vụ với hoàn thiện thể chế, phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa.

Theo quan điểm duy vật lịch sử, những biến đổi của đời sống vật chất, điều kiện sinh hoạt vật chất và những biến đổi trong ý thức con người diễn ra đồng thời, trong mối liên hệ chặt chẽ, tác động qua lại lẫn nhau. Trong đó, ý thức con người luôn bị chi phối bởi đời sống vật vật chất và điều kiện sinh hoạt vật chất của xã hội. C.Mác và Ph.Ăngghen đã khái quát: “Ý thức không bao giờ có thể là cái gì khác hơn là sự tồn tại được ý thức, và tồn tại của con người là quá trình đời sống hiện thực của con người... Không phải ý thức quyết định đời sống mà chính đời sống quyết định ý thức” [6, tr.37 -38].

Vì vậy, cùng với việc giáo dục, nâng cao đạo đức công vụ, cần hoàn thiện thể chế, phát kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa. Đại hội lần thứ XII của Đảng đã xác định đặc trưng cơ bản, cũng như phương hướng, mục tiêu phát triển nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa. Theo đó, các mục tiêu cơ bản đến năm 2020 là: “phấn đấu cơ bản hoàn thiện đồng bộ hệ thống thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa theo các tiêu chuẩn phổ biến của nền kinh tế thị trường hiện đại và hội nhập quốc tế; bảo đảm tính đồng bộ giữa thể chế kinh tế và thể chế chính trị, giữa Nhà nước và thị trường; bảo đảm sự hài hòa giữa tăng trưởng kinh tế với phát triển văn hóa, phát triển con người, thực hiện tiến bộ, công bằng xã hội,…” [1, tr.104].

Thứ hai, đổi mới công tác giáo dục chính trị, tư tưởng, tiếp tục đẩy mạnh “học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh”.

Do vị trí công việc của người cán bộ, công chức, hoạt động của họ không những được điều chỉnh bởi những quy tắc đạo đức, mà còn chịu sự định hướng của chính trị. Các học thuyết chính trị là sự phản ánh về mặt tư tưởng, lý luận những mục đích chung, cơ bản của một giai cấp nhất định. Mục đích này tạo thành định hướng giá trị, lý tưởng sống của con người thuộc một giai cấp, một xã hội nhất định. Những giá trị, lý tưởng sống được hình thành trong đời sống chính trị có ý nghĩa quan trọng đối với hoạt động tự giác của con người. Đạo đức của cán bộ, công chức thể hiện qua phẩm chất chính trị của họ, thể hiện ở mức độ nhận thức, ý thức chấp hành và sự vận dụng đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách và pháp luật của Nhà nước vào công việc và đời sống. Vì vậy, muốn nâng cao đạo đức công vụ, cần tăng cường giáo dục chính trị, tư tưởng, làm cho cán bộ, công chức có được những nhận thức sâu sắc về chủ nghĩa Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, quan điểm, chủ trương, đường lối của Đảng và chính sách, pháp luật của Nhà nước. Trong giai đoạn hiện nay cần thực hiện nghiêm túc, có hiệu quả việc “học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh”. Nghị quyết Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII của Đảng đã xác định sáu nhiệm vụ trọng tâm trong nhiệm kỳ, trong đó nhiệm vụ đầu tiên là: “Tăng cường xây dựng, chỉnh đốn Đảng, ngăn chặn, đẩy lùi sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ” và nhấn mạnh, trong những năm tới phải đẩy mạnh hơn nữa công tác xây dựng Đảng, trọng tâm là kiên quyết, kiên trì tiếp tục thực hiện Nghị quyết Trung ương 4 (khóa XI) “Một số vấn đề cấp bách về xây dựng Đảng hiện nay”. Đồng thời, toàn Đảng phải cụ thể hóa và thực hiện có hiệu quả Chỉ thị số 05-CT/TW ngày 15-5-2016 của Bộ chính trị về “Đẩy mạnh học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh”. Đây là những nội dung quan trọng cần thực hiện đồng bộ, toàn diện, có hiệu quả với trọng tâm là đấu tranh ngăn chặn, đẩy lùi sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, biểu hiện “tự diễn biễn”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ để Đảng, Nhà nước ta thật sự trong sạch, vững mạnh, liêm chính, kiến tạo, hành động.

Thứ ba, xây dựng, thực thi các quy định pháp luật bảo đảm cho các chuẩn mực đạo đức được thực thi trong công vụ.

Hoạt động của cán bộ, công chức không những chịu sự điều chỉnh của những chuẩn mực đạo đức mà còn chịu sự ràng buộc bởi những quy định của pháp luật đối với chính họ và công việc mà họ đảm nhận. Những quy phạm pháp luật là những quy tắc ứng xử mang tính bắt buộc chung do các cơ quan nhà nước có thẩm quyền đặt ra hoặc thừa nhận để điều chỉnh các quan hệ xã hội với mục đích xây dựng xã hội ổn định và trật tự. Trong hoạt động công vụ, những quy định pháp luật xác định những giới hạn hành vi của cán bộ, công chức, xác lập chế độ và mức độ xử phạt đối với những hành vi vượt ra ngoài giới hạn cho phép. Bằng việc đưa ra những quy định mang tính bắt buộc, pháp luật điều chỉnh hành vi con người một cách cưỡng chế. Pháp luật khẳng định chuẩn mực của hành vi con người, biến nó thành yêu cầu nội tại đối với các cá nhân, thành thói quen, do đó, thành chuẩn mực đạo đức. Đồng thời, hệ thống quy định pháp luật chặt chẽ sẽ góp phần “vít kín các lỗ thủng” trong hoạt động quản lý hiện nay. Vì vậy, cần thiết lập một hệ thống các quy định pháp luật bảo đảm cho các chuẩn mực đạo đức được thực thi trong hoạt động của cán bộ, công chức. Nhà nước cần sớm xây dựng, ban hành luật liên quan đến đạo đức công vụ, quy định giá trị cốt lõi của nền công vụ, các chuẩn mực của cán bộ, công chức; xây dựng quy chế công vụ, đạo đức công chức thông qua hệ thống pháp luật thưởng phạt nghiêm minh.

Thứ tư, kết hợp chặt chẽ giữa giáo dục đạo đức công vụ với đẩy mạnh cải cách hành chính và tăng cường kiểm tra, giám sát hoạt động thực thi công vụ của cán bộ, công chức.

Cải cách hành chính nhà nước gắn với cải cách tổ chức bộ máy hành chính, xây dựng đội ngũ cán bộ, công chức có năng lực, có tính chuyên nghiệp cao, có bản lĩnh chính trị, đạo đức tốt, tận tụy phục vụ Nhân dân. Đồng thời, giáo dục, nâng cao đạo đức công vụ liên quan đến cải cách hành chính, nâng cao hiệu quả cải cách hành chính theo hướng xây dựng một nền hành chính hiện đại, năng động, phục vụ người dân. Do đó, cần tiếp tục cải cách thể chế, thủ tục hành chính, thường xuyên rà soát các quy định về thủ tục hành chính, bổ sung các quy định mới, đồng thời loại bỏ những quy định không còn phù hợp, những thủ tục rườm rà, chồng chéo, gây phiền hà cho dân, đặc biệt là những quy định thiếu tính chặt chẽ, tạo kẽ hở để một số cán bộ, công chức có thể lợi dụng trục lợi cá nhân.

Bên cạnh cải cách thể chế, thủ tục hành chính, cần tăng cường và phát huy hiệu quả công tác kiểm tra, thanh tra, giám sát hoạt động thực thi công vụ của cán bộ, công chức; kịp thời biểu dương, khen thưởng đối với gương “người tốt, việc tốt”, đồng thời, xử lý nghiêm minh những cán bộ, công chức có hành vi vi phạm đạo đức, lối sống. Trong hoạt động công vụ, cần tiếp tục khai thông thông tin để người dân được biết một cách công khai nội dung công việc, cách làm và hiệu quả hoạt động của cán bộ, công chức cũng như của cơ quan nhà nước. Cần xây dựng và thực hiện chế độ báo cáo về các hoạt động của cán bộ, công chức trước các cơ quan nhà nước và người dân; đưa ra những cam kết về thái độ, hành vi ứng xử, tinh thần phục vụ người dân của cán bộ, công chức.

Thứ năm, tăng cường giáo dục, bồi dưỡng phẩm chất và năng lực cho cán bộ, công chức, đồng thời phát huy tính tích cực, tự giác của đội ngũ cán bộ, công chức trong việc nâng cao đạo đức công vụ.

 Để hạn chế những tác động tiêu cực của mặt trái kinh tế thị trường đến đạo đức của cán bộ, công chức cần tăng cường giáo dục, bồi dưỡng phẩm chất, năng lực, tạo dựng cho của cán bộ, công chức một nền tảng đạo đức vững chắc. Nền tảng này cần phải được xây dựng dựa trên những tiêu chí đánh giá phẩm chất của công chức mang tính truyền thống như: trung thực, thẳng thắn, trách nhiệm, cần, kiệm, liêm, chính, chí công, vô tư, v.v.. Do đó, tuyên truyền, giáo dục, kịp thời động viên, khích lệ cán bộ, công chức tiên phong, gương mẫu thực hiện nhiệm vụ được giao, có chính sách đãi ngộ hợp lý, tương xứng với những đóng góp của cán bộ, đồng thời, đấu tranh ngăn chặn tư tưởng tham ô, tham nhũng, hách dịch, cửa quyền... là việc làm cần thiết, thường xuyên và cấp bách hiện nay.

Quá trình giáo dục tất yếu phải gắn với quá trình tự giáo dục. Vì vậy, mỗi cán bộ, công chức phải có ý thức tự bồi dưỡng, rèn luyện chuyên môn nghiệp vụ, phẩm chất đạo đức, giữ gìn lối sống giản dị, trong sạch, đề cao tinh thần trách nhiệm trong công việc, tôn trọng và tận tụy phục vụ Nhân dân. Trong thực hành đạo đức công vụ, mỗi cán bộ, công chức cần tự đấu tranh với chính bản thân mình, với những cám dỗ về vật chất, với các nhu cầu bản năng; giải quyết đúng mối quan hệ giữa đi tìm hạnh phúc các nhân với dấn thân cho hạnh phúc của cộng đồng, giai cấp, dân tộc, nhân loại. Đấu tranh với bản thân đòi hỏi cán bộ, công chức phải nêu cao tinh thần tự phê bình, ý thức tự phê phán và sửa lỗi để tiến bộ, thường xuyên tu dưỡng đạo đức, phòng ngừa tha hóa nhân cách, tích cực hành động vì các giá trị công bằng, liêm chính và hạnh phúc của Nhân dân.

Như vậy, cải cách nền hành chính nhà nước gắn với việc xây dựng đội ngũ cán bộ, công chức “hồng thắm, chuyên sâu”, không những vững vàng về chuyên môn nghiệp vụ mà còn có bản lĩnh chính trị, phẩm chất đạo đức tốt. Tuy nhiên, với sự phát triển và tác động đa chiều của kinh tế thị trường, đạo đức của cán bộ, công chức đã và đang có những biến đổi mạnh mẽ, sâu sắc. Để phát huy những mặt tích cực và hạn chế những tác động tiêu cực của mặt trái kinh tế thị trường đến đạo đức công vụ cần đổi mới công tác cán bộ ở các cấp, các ngành; tăng cường giáo dục đạo đức công vụ cho đội ngũ cán bộ, công chức từ Trung ương đến địa phương1

Tài liệu tham khảo

 [1] Đảng Cộng sản Việt Nam (2016), Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII, Văn phòng Trung ương Đảng, Hà Nội.

[2] Đảng Cộng sản Việt Nam (2017), Văn kiện Hội nghị lần thứ tư Ban Chấp hành Trung ương khóa XII, Văn phòng Trung ương Đảng, Hà Nội.

[3] Hồ Chí Minh (1995), Toàn tập, t.5. Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội.

[4] Hồ Chí Minh (2000), Toàn tập, t.5, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội.

[5] C.Mác, Ph.Ăngghen (1980), Tuyển tập, t.1, Nxb Sự thật, Hà Nội.

[6] C.Mác và Ph.Ăngghen (1995). Toàn tập, t. 3. Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội.

                                                                                                                                                 PGS.TS Trần Viết Quang, TS Trương Thị Phương Thảo

                                                                                                                            Trường Đại học Vinh